Budgettair kader en financiële ontwikkelingen

Bij de voorjaarsnota 2023 informeerden wij de raad over de stand van de algemene uitkering van het gemeentefonds op basis van de september- en decembercirculaire 2022. Bij het opstellen van de Programmabegroting 2024-2027 gaan we, conform onze uitgangspunten, uit van de stand in de meicirculaire 2023. In onderstaande tabel zijn de totale effecten voor het meerjarenperspectief van de begroting 2024 opgenomen.

Ontwikkeling van de gemeentefondsuitkering
De ontwikkeling van de algemene uitkering wordt voor een belangrijk deel bepaald door de ontwikkeling van het accres (de jaarlijkse groei van het gemeentefonds). In afwachting van een nieuwe financieringssystematiek voor gemeenten is het volumedeel van het accres voor de jaren 2024-2026 vastgezet. Dit betekent dat het gemeentefonds in deze jaren alleen gecorrigeerd wordt voor loon- en prijsontwikkelingen. Vooruitlopend op de nieuwe systematiek heeft het Rijk vanaf 2026 een extra bijdrage van € 1 miljard structureel beschikbaar gesteld om de teruggang van het gemeentefonds in 2026 (het zogenoemde ravijnjaar) voor gemeenten te beperken. Een deel hiervan  wordt toegevoegd aan het BTW-compensatiefonds (BCF) in plaats van het gemeentefonds. De verwerking hiervan vindt plaats bij de septembercirculaire 2023. In bovenstaand overzicht hebben we de toevoeging alvast zichtbaar gemaakt wat dit financieel betekent voor onze gemeente.

Richtlijn provincies jeugdzorgmiddelen in meerjarenraming
De provincies als financieel toezichthouders erkennen de noodzaak om op de ontwikkelingen in de Hervormingsagenda Jeugd te anticiperen. Zij hebben geoordeeld dat gemeenten in de jaarschijven 2026 en 2027 de middelen, zoals die in de Hervormingsagenda zijn afgesproken, als structurele en reële raming mogen meenemen in hun meerjarenraming. In onze begroting hadden we de bedragen voor 2026 en 2027 voor 75% opgenomen. We nemen ze nu volledig mee. Dit leidt tot een plus van € 128.000 in 2026 en € 572.000 in 2027.

Indexatie volumedeel gemeentefonds vanaf 2027
In de Rijksvoorjaarsnota 2023 is besloten dat in de nieuwe financieringssystematiek voor onder andere gemeenten het gemeentefonds vanaf 2027 voor het volumedeel geïndexeerd gaat worden op basis van de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp). Het uitgangspunt is dat het gemeentefonds (maar ook het provinciefonds) meerjarig de ontwikkeling van het nominaal bbp volgt. De volumeontwikkeling wordt gebaseerd op een historisch gemiddelde van de ontwikkeling van het bbp, waardoor de fondsen minder schommelen. De indexatie voor inflatie volgt die van het lopende jaar, waardoor de fondsen reëel ‘op niveau’ blijven. Het doel is gemeenten hiermee een stabiele, solide en duurzame financiële basis te bieden. In de Rijksvoorjaarsnota zijn hiervoor middelen gereserveerd. De verwerking in het gemeentefonds vindt plaats bij de septembercirculaire 2023, waardoor we deze nu ook niet kunnen betrekken bij de financiële ruimte voor het opstellen van de begroting.

Voortdurende discussie over het schrappen van de opschalingskorting
In 2015 heeft het Rijk een structurele korting toegepast op het gemeentefonds. Deze zogenoemde opschalingskorting loopt op naar landelijk € 975 miljoen vanaf 2025. De gedachte erachter was dat door een grootschalige herindeling van alle gemeenten naar minimaal 100.000 inwoners, een besparing op het gemeentefonds mogelijk was. De zogenaamde ‘taakwijziging’ is vervolgens als niet onderbouwd plan geschrapt, maar de korting bleef staan. In 2020-2025 heeft het Rijk de oploop van de opschalingskorting laten vervallen. Gemeenten pleiten, bij monde van de VNG, nog steeds voor het volledig schrappen van de opschalingskorting.

Inzet van de gemeentefondsmiddelen
In de algemene uitkering zijn ook middelen opgenomen die beschikbaar worden gesteld of in mindering worden gebracht voor bepaalde taken. Ons beleid voor deze taakwijzigingen is dat we ze 1-op-1 verrekenen met het beleidsveld waar ze betrekking op hebben. Hetzelfde geldt voor de decentralisatie-uitkeringen. Het effect hiervan op het budgettaire beeld is daardoor nihil.

In onderstaande tabellen is opgenomen welke wijzigingen uit de meicirculaire 2023 in deze begroting aan welk programma worden besteed. Hierbij is een onderverdeling gemaakt in een overzicht met de taakwijzigingen en decentralisatie-uitkeringen en een overzicht voor de integratie-uitkeringen. Een inhoudelijke toelichting op de wijzigingen leest u in raadsinformatiebrief 97-2023 over de meicirculaire 2023.